زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

دلایل انتاج اشکال





دلایل انتاج اشکال، از اصطلاحات علم منطق بوده و یکی از طرق اثبات ضروب منتج اشکال چهارگانه قیاس می‌باشد.

فهرست مندرجات

۱ - توضیح اجمالی
       ۱.۱ - طریقه انتاج اشکال چهارگانه
              ۱.۱.۱ - شکل اول
              ۱.۱.۲ - شکل دوم
              ۱.۱.۳ - شکل سوم
              ۱.۱.۴ - شکل چهارم
۲ - پانویس
۳ - منبع

۱ - توضیح اجمالی



دلایل انتاج اشکال، از اصطلاحات علم منطق بوده و یکی از طرق اثبات ضروب منتج اشکال چهارگانه قیاس می‌باشد.

۱.۱ - طریقه انتاج اشکال چهارگانه


در ميان اشکال چهارگانه قیاس اقترانی حملی يا شرطی، تنها شکل اول، بيّن‌ اللزوم و بديهى‌ الانتاج است، ولى اشکال ديگر چنين نيستند.

۱.۱.۱ - شکل اول


شکل اول به گونه‌ای است که چون صغرا و کبرا را به کسى بدهند به سهولت و بدون زحمت، نتیجه را کشف مى‌کند و در صحت نتيجه، ترديدى روا نمى‌دارد؛ به همين سبب، شکل اول را «قياس کامل» (يعني قياسي که به نفس خود بيّن است) و «سياق اتم» ناميده‌اند. شکل اول به اشکال ديگر نيازي ندارد، در حالى که اشکال ديگر همه براى اثبات بدان محتاج‌اند.

۱.۱.۲ - شکل دوم


شکل دوم از چند طريق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق برهان خلف (قابل استفاده در همه ضروب منتج اين شکل) ؛
۲. با استفاده از عکس صغرا (فقط در ضرب دوم) ؛
۳. با استفاده از عکس کبرا (در ضرب اوّل و سوّم) ؛
۴. به دليل افتراض (فقط در ضرب سوّم) ؛

۱.۱.۳ - شکل سوم


شکل سوم نيز از اين طرق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق برهان خلف (قابل استفاده در همه ضروب منتج اين شکل) ؛
۲. با استفاده از عکس صغرا (در چهار ضرب اوّل اين شکل) ؛
۳. با استفاده از عکس کبرا (در ضرب اوّل و پنجم) ؛
۴. به دليل افتراض (در ضرب سوّم، چهارم و پنجم) .

۱.۱.۴ - شکل چهارم


شکل چهارم به شش طريق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق برهان خلف (قابل استفاده در پنج ضرب اوّل) ؛
۲. با استفاده از عکس صغرا (در ضرب سوّم، چهارم، پنجم و ضرب ششم بنابر اينکه سالبه جزئیه قابل انعکاس باشد) ؛
۳. با استفاده از عکس کبرا (در ضرب اوّل، و دوّم، و چهارم، پنجم و ضرب ششم بنابراين‌که سالبه جزئيه قابل انعکاس باشد) ؛
۴. به دليل افتراض (در ضرب دوّم و پنجم) ؛
۵. به دليل عکس ترتیب، يعني جابه‌جا کردن صغرا و کبرا (در ضرب اوّل، دوّم، سوّم و هشتم) ؛
۶. با استفاده از عکس صغرا و کبرا (در ضرب چهارم و پنجم) .
[۱] فرصت شیرازی، محمدنصیر بن جعفر، اشكال الميزان، ص۱۲۱.
[۷] مجتهدخراسانی(شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۹۵.
[۸] مجتهدخراسانی(شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۹۷.
[۹] خوانساری، محمد، منطق صوری، جزء۲، ص۱۵۵.
[۱۰] خوانساری، محمد، منطق صوری، جزء۲، ص۱۵۷.
[۱۱] خوانساری، محمد، منطق صوری، جزء۲، ص۱۶۲.


۲ - پانویس


 
۱. فرصت شیرازی، محمدنصیر بن جعفر، اشكال الميزان، ص۱۲۱.
۲. مظفر، محمد رضا، المنطق، ص ۲۴۱.    
۳. مظفر، محمد رضا، المنطق، ص ۲۴۷.    
۴. مظفر، محمد رضا، المنطق، ص ۲۵۱.    
۵. مظفر، محمد رضا، المنطق، ص ۲۵۶.    
۶. مظفر، محمد رضا، المنطق، ص ۲۶۰.    
۷. مجتهدخراسانی(شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۹۵.
۸. مجتهدخراسانی(شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۹۷.
۹. خوانساری، محمد، منطق صوری، جزء۲، ص۱۵۵.
۱۰. خوانساری، محمد، منطق صوری، جزء۲، ص۱۵۷.
۱۱. خوانساری، محمد، منطق صوری، جزء۲، ص۱۶۲.
۱۲. مشکوة الدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه تالیف صدرالدین شیرازی، ص۴۴۵.    
۱۳. مشکوة الدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه تالیف صدرالدین شیرازی، ص۴۸۲.    
۱۴. مشکوة الدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه تالیف صدرالدین شیرازی، ص۴۹۷.    
۱۵. مشکوة الدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه تالیف صدرالدین شیرازی، ص۵۰۶.    


۳ - منبع



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «دلایل انتاج اشکال»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۲۶.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.